آرمان- نگین باقری: دیوارهای بلند مدارس دخترانه قرار است از آنها محافظت و آنها را شاد کند. دیوارهایی که اطراف مدارس دخترانه کشیده می‌شود و به گفته مسئولان آموزش و پرورش در آن دختران می‌توانند حجاب از سر برداشته و با لباس معمولی «آزادانه» درس بخوانند. این موضوع از زمانی مورد توجه قرار گرفت که گفته شد دختران دانشآموز در نتیجه فقر حرکتی از ناهنجاری‌های اسکلتی رنج می‌برند. برای همین مسئولان آموزش و پرورش سه راه را برای مفرح کردن دختران در مقابل خود دیدند. اول بلندکردن دیوارها و جوشکاری پنجره‌ها به سمت خیابان به‌طوری که دیگر باز نشوند، دوم ساختن مدارس دخترانه در جایی که از ساختمان‌های بلند دور باشد و راه ندادن مردان به این مدارس.
فانی ادامه‌دهنده راه حاجی بابایی
حاجی‌بابایی کسی است که طرح محرم‌سازی را در دولت نهم کلید زد. طرحی که معاونان او در نظر داشتند این بود که با الگوبرداری از معماری ایرانی اسلامی مراجعه‌کنندگان «اندرونی» مدارس را نبینند. تفکری که به گفته معاون حاجی‌بابایی دختران را قرار است محفوظ و مفرح نگه دارد به «شاداب‌سازی مدارس دخترانه»، «مسقف‌سازی» و «محرم‌سازی» معروف شده است. اما تمام شدن وزارت حاجی‌بابایی به این معنا نبود که تفکرات او از آموزش و پرورش رخت ببندد. حاجی‌بابایی «محرم‌سازی» را به فانی واگذار کرد. حالا فانی اگرچه مسقف‌سازی را تکذیب کرده است اما او بارها و بارها بر محرم‌سازی تاکید داشته است. فانی درمورد محرم‌سازی مدارس دخترانه گفته است: «می‌خواهیم زمینه‌ای فراهم شود که دختران دانشآموز راحت‌تر در مدارس درس بخوانند. محرم‌سازی مدارس دخترانه زمانبر است و بودجه می‌طلبد و این امر نیاز به وقت و همچنین هزینه دارد».
هزینه‌های میلیاردی محرم‌سازی
معاون زنان حاجی‌بابایی پیش از این برآورد کرده بود که محرم‌سازی هر مدرسه ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد. به دیگر معنا با توجه به اینکه فقط در تهران ۱۵۰۰ مدرسه دخترانه وجود دارد. آموزش و پرورش برای دستیابی به این امر سه میلیارد هزینه خواهد داشت. مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش‌و‌پرورش که از دوران حاجی‌بابایی در وزارت آموزش و پرورش باقی مانده است، می‌گوید محرم‌سازی مدارس در آیین‌نامه عفاف و حجاب نیز توصیه شده است. به گفته او آیین‌نامه عفاف و حجاب مقرر کرده که بر اساس توجه مدارس به عفاف و حجاب مدیرکل‌های هر استان رتبه‌بندی شوند. کارنامه عفاف و حجاب اگرچه در آیین‌نامه برای دختران و پسران صادر شده است اما درمورد دختران و کارکنان زن بیش از دیگران اعمال می‌شود. مدیرکل فرهنگی و پرورشی وزارت آموزش و پرورش در اینباره به آرمان توضیح می‌دهد: در کارنامه عفاف و حجاب وضعیت دبیرخانه هر استانی به لحاظ توجه مدارس تحت پوشش آن به مساله حجاب و عفاف بررسی و اندازه‌گیری می‌شود. محمدابراهیم محمدی اعتقاد دارد: شاخص‌هایی که براساس آن آموزش و پرورش به مدارس نمره می‌دهد، شامل تمامی برنامه‌ریزی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای رشد پوشش در بین مدارس است. به گفته او محرم‌سازی مدارس یکی از شاخص‌هایی است که بر اساس آن به آموزش و پرورش هر استان نمره داده می‌شود. محمدی می‌گوید قبلا وضعیت عفاف و حجاب مدارس امکان بررسی نداشتند اما با شاخص‌هایی که طراحی شده است شاخص‌های عفاف و حجاب رشد هر منطقه را در اینباره توضیح می‌دهند. او با اشاره به محرم‌سازی به عنوان یکی از معیارهای رتبه‌دهی به مدارس و استان‌ها گفت: درمورد شاخص محرم‌سازی این نکته درنظر گرفته می‌شود که مدرسه و مدیرکل استان برای افزایش مدارس دخترانه محرم‌سازی شده و از بین بردن اشرافی که خانه‌های پیرامون به مدرسه دارند چه کاری انجام داده‌اند. مدارس چه تلاشی برای حذف حضور معلم مرد را در مدارس دخترانه داشته‌اند. هرچه بخش‌های مختلف نسبت به نامحرم امن باشد و از نگاه دور باشد رتبه بهتری دارد. او می‌گوید: آموزش و پرورش ساخت مدارس محرم‌سازی را تشویق می‌کند که چه به صورت غیرانتفاعی و دولتی در برخی شهرها با عنوان مدارس اسلامی تا به حال ساخته شده‌اند. وی ادامه می‌دهد: مدرسه مشکات شهر مشهد، محرم‌سازی‌شده است که در آن جز سرایدار مرد دیگری حضور ندارد. محمدی درباره معماری این مدارس توضیح می‌دهد: در مکان‌یابی این مدارس دقت زیادی شده است. مجموعه آموزشی باید دورتر از خانه‌های مسکونی باشد و دیوار بلندتری داشته باشند. یا اینکه روی دیوارهای ۵/۲ متری ایرانیت زرد یا آبی نصب کنند. مدارس محرم‌سازی شده همچنین حیاط بزرگی دارند. به گفته مدیرکل فرهنگی و ورزشی، مناطق ۱۲ و ۱۳ تهران و قم و مشهد از این مدرسه‌ها فراوان است. ساختن اندرونی و بیرونی برای مدرسه به گفته محمدی یکی دیگر از راه‌های مفرح کردن فضای مدارس دخترانه است که بیشتر در مدارس غیرانتفاعی به کار گرفته شده است. او می‌گوید: در آیین‌نامه عفاف و حجاب ساخت مدارس محرم‌سازی شده توصیه شده است تا در آن دختران آزاد باشند. محمدی توضیح می‌دهد: «ما در فضاسازی ورزشی برای دختران دارای مشکل هستیم. دستورهای حجابی مانع از تخلیه انرژی دختران شده است برای همین محرم‌سازی را با هدف افزایش آزادی‌های دختران انجام می‌دهیم. او یکی از مشکلات وزارت آموزش و پرورش را در ساخت مدارس محرم‌سازی شده شهرداری‌های شهرهای مختلف می‌داند که «شهرداری نباید به خانه‌های اطراف مدارس تراکم بفروشد. الان شهرداری‌ها به این نکته کم‌توجهند».
اعتباری برای افزایش ارتفاع دیوار نرسیده است
با وجود اشاره این مدیرکل آموزش و پرورش به تاکید این وزارتخانه برای نوسازی، رئیس سازمان نوسازی سخنان او را تکذیب می‌کند. مرتضی رئیسی در گفت‌وگو با آرمان گفت: هرگز مسائلی مانند افزایش ارتفاع دیوار مدارس و نظایر آن مطرح نبوده است و هیچ‌گونه اعتباری از طرف بخش عمرانی آموزش و پرورش صرف این موضوع نشده و نخواهد شد. رئیسی توضیحاتی می‌دهد که کاملا برخلاف گفته‌های این مدیر کل آموزش و پرورش است. او می‌گوید: طرح موضوع محرم‌سازی مدارس دخترانه تلاش برای ایجاد محیطی بانشاط، زیبا و شاداب در این مدارس است. به نحوی که دانش‌آموزان دختر دارای آزادی عمل بیشتری در مدارس شوند و بتوانند از فضای مدارس و در راستای تمامی نیازهای آموزشی و پرورشی خود استفاده بیشتری ببرند. او ادامه می‌دهد: در مدارسی که در سنوات گذشته ساخته شده‌اند و در بافت‌های با تراکم ساختمانی با طبقات بالا واقع شده‌اند و اشرافیت ساختمان‌های پیرامون موجب کاهش امنیت شده است، ساخت سالن‌های ورزشی در مدارس درجهت مصونیت بخشی در چنین مدارسی در اولویت وزارت آموزش و پرورش است. رئیس سازمان نوسازی مدارس توضیح می‌دهد: طراحی فضاهای عمومی مدارس در معماری کلی فضاهای آموزشی باید این‌گونه باشد که ساختمان‌های پیرامونی مانعی در مقابل آزادی دانش‌آموزان ایجاد نکند. رئیسی می‌گوید: تامین امکانات ورزشی مخصوصا سالن ورزشی، سالن اجتماعات و چیدمان فضاها در مدارس محرم‌سازی طوری است که مربیان در آن احساس آسایش و امنیت کافی داشته باشند. او همه این اقدامات را به شرط کافی بودن زمین می‌داند و می‌گوید: در مدارس قدیمی به‌جز تامین مکان‌های ورزشی اقدام قابل توجه دیگری صورت نپذیرفته است. به گفته او ساخت ۶۰۰ مکان ورزشی جدید به اتمام رسیده و اکنون نیز ۸۰۰ سالن ورزشی در مدارس در دست ساخت است. رئیسی اعتقاد دارد که مدارس محرم‌سازی شده در قیاس با کل فضاهای آموزشی دخترانه کشور هنوز تعداد قابل توجه نیستند. او اشاره می‌کند: این مدارس در معماری کلی فضاهای آموزشی باید این‌گونه باشد که ساختمان‌های پیرامونی مانعی در مقابل آزادی دانش‌آموزان ایجاد نکنند.
مقررات تازه‌ای در حوزه حجاب دانش‌آموزان
در مدارس دخترانه، فقط دیوارها نیستند که بالاتر می‌روند بلکه مقررات جدیدی برای حجاب دانش‌آموزان نیز وضع شده است. مدیرکل فرهنگی و هنری آموزش و پرورش می‌گوید برای محرم‌سازی و لباس فرم مدارس اصراری ندارد. او اما اصرار دارد که همه دانش‌آموزان به درک استانداردی از حجاب دست پیدا کنند. «ما می‌خواهیم دانشآموز حجاب‌باور شود. یعنی بر اساس پایه تحصیلی به او در زمینه حجاب آموزش داده شود». محمدی درباره برنامه‌های خود برای قانع‌کردن دانش‌آموزان به حجاب می‌گوید: در آیین‌نامه‌مان برای دادن رتبه برتر به مدیران کل هر استان این نکته را مدنظر داشته‌ایم که آموزش حجاب در بین مقاطع مختلف متفاوت باشد. به اول متوسطه حیاباوری آموزش و به مقاطع بالاتر عفاف باوری آموزش داده شود. او اعتقاد دارد که بدحجابی در مدارس معنی ندارد. بلکه به گفته محمدی برخی دانش‌آموزان خارج از مدرسه بدحجاب هستند. «باید دانشآموز را به حجاب اقناع کنیم. برای همین منشور عفاف و حجاب را خطاب به معلمان، دانش‌آموزان و اولیا و مربیان به مدیران کل مدارس ارسال کرده‌ایم. دیگر بر عهده مدیر است که برای اقناع‌سازی از آیین‌نامه انضباطی استفاده کند یا نکند».
دختران باحیا و پسران غیرتمند شوند
توصیه آموزش و پرورش در آیین‌نامه عفاف و حجاب دختران و پسران را دربر گرفته است. به‌طوری که به عقیده مدیرکل فرهنگی و هنری آموزش و پرورش حیا برای زنان و غیرت برای پسران است، این آیین‌نامه حیای دختران، غیرت پسران و حجاب هر دو را هم دربردارد. به گفته او آیین‌نامه عفاف و حجاب انگیزه و علاقه دختران را برای انتخاب پوشش نفی نمی‌کند. محمدی در پاسخ به اینکه نتیجه این ابلاغیه شما آیا چیزی جز سختگیری‌های انضباطی به دختران و معلمان نخواهد شد، می‌گوید: ما در آیین‌نامه نگفته‌ایم مدیران از آیین‌نامه انضباطی و نمره انضباط برای این طرح استفاده کنند. به گفته محمدی در این آیین‌نامه گفته شده است که دختران محجبه باید به امر به معروف دیگر دانش‌آموزان بپردازند. محرم‌سازی، ارائه برنامه‌های آموزشی درمورد حجاب، امر به معروف در مدارس شامل ۹۵ برنامه‌ای می‌شود که به عنوان شاخص در آیین‌نامه عفاف و حجاب به آموزش و پرورش هر استان صادر شده و بر اساس عملکرد مدرسه‌های هر استان در این حوزه به آنها نمره داده می‌شود. محمدی می‌گوید: نمی‌توانم بگویم نمره کدام استان از لحاظ توجه به عفاف و حجاب از همه پایین‌تر است اما طبیعی است که تهران به علت مهاجرپذیر بودن رتبه‌ای خاص داشته باشد. استان مرکزی، قم و زنجان و خراسان‌رضوی دارای برترین رتبه‌ها در عفاف و حجاب هستند. به گفته او در شهر قم ۹۵ درصد از دختران مقطع متوسطه چادری‌اند. در استان مرکزی صد درصد، زنجان ۸۰ درصد و در گیلان ۷۰ درصد لباس فرم دارند.
دانشآموز اقوام با لباس محلی مدرسه می‌روند
محمدی با اشاره به لباس‌های فرم دانش‌آموزی می‌گوید: آیین‌نامه‌ای به آموزش و پرورش استان‌ها فرستاده‌ایم که بر اساس آن دانش‌آموزان استان‌های مختلف می‌توانند به جای لباس فرم، لباس محلی بپوشند. دانش‌آموزان بلوچ،کرد، گیلکی، ترکمن و مازنی و دیگر اقوام می‌توانند پوشش محلی خود را در مدرسه داشته باشند.
Tags: اندرونی, تبعیض جنسیتی, خشونت علیه زنان, محرم سازی